خوش آمدید به جهان زیبایی ها!

جامع ترین و کاملترین سندی که تا کنون در تأیید حقوق بشر و آزادی های افراد تنظیم شده و اکنون مورد قبول اکثریت قریب به اتفاق دولت های جهان است، اعلامیهء جهانی حقوق بشر نام دارد. این اعلامیه چکیده ی مکمل ازاعلامیه ها و تعالیم دینی و اخلاقی و عقاید و نظریاتی است، که از قرن های قبل از میلاد مسیح، برای حفظ حقوق و تامین سعادت بشر بیان و منتشر گردیده و     نتیجه ی کوشش ها و مجاهدت های خستگی ناپذیری است، که طی قرون و اعصار متمادی در این راه به عمل آمده است.

تهیه، تنظیم و تصویب اعلامیهء جهانی حقوق بشر، یکی از مفیدترین کارهایی است، که سازمان ملل متحد، پس از تاسیس، به انجام آن همت گماشت. بند ج، ماده 55 منشور سازمان ملل متحد امضا کننده گان منشور را متعهد می سازد، که: ( احترام جهانی و حقیقی حقوق بشر و آزادی های را، که برای همه کس اساسی است، بدون تفاوت نژاد، جنس، زبان و مذهب رعایت کنند). بنا بر این تاسیس سازمان ملل متحد پس از جنگ جهانی دوم، نویدی بود به عالمیان که این سازمان جهانی در طریق تأیید و تسجیل حقوق بشر، قدم های موثری برخواهد داشت. وقایعی که قبل از شروع جنگ دوم جهانی، در برخی از کشورهای اروپا روی داد و بخصوص ظهور نازیسم و فاشیسم، پیشرفت آزادی و سیر تکامل حقوق بشر را در آن کشورها متوقف ساخت و حقوق و آزادی های فردی در معرض تجاوز قرار گرفت، تبعیضات نژادی، به شدید ترین وجهی حکمفرما و زجر و شکنجه ی اقلیت های نژادی، بدست حکومت های مطلقه، به ظالمانه ترین صورت معمول شد.(1)

در یک سلسله اعلامیه ها، مانند منشور اتلانتیک(1) در سال 1941، اعلامیهء ملل متفق در سال 1942 و در کنفرانس دمبارتن اوکس(2) اشاعه و تأمین حقوق بشر، به عنوان بزرگترین هدف ملی و بین المللی دنیای بعد از جنگ اعلام شد. قبل از اینکه سیاست مداران و سران دول متفق در بارهء حقوق بشر مطلبی اظهار کنند، یا وعده یی بدهند، جمعیت ها و سازمان های غیردولتی در بسیاری از کشورها، در این باره به بحث و مطالعه و تحقیق پرداختند، منجمله در سال 1940 روز نامه ی دیلی هرالد(3)، کمیسیونی را مأمور تهیهء پیشنویس لایحه ای به نام لایحهء بین المللی حقوق، کرد.

افراد و سازمان های مختلفی نظریات و اطلاعات خود را، در بارهء حقوق بشر، در اختیار کمیسیون مزبور گذاردند. موقعی که پیروزی نهایی متفقین، نزدیک و موضوع تاسیس یک سازمان جدید جهانی مطرح شد، از اطراف و اکناف عالم، تقاضا های بیشماری، به سران متفقین رسید، که همه حاکی از این است، که تأیید و تصدیق حقوق بشر، باید سر لوحه ی هدف های سازمان جدید جهانی قرار گیرد. پس از خاتمه ی جنگ، هنگامی که نماینده گان دولت های مختلف در سانفرانسیسکو جمع شدند، نمایندگان احزاب و جمعیت های غیر دولتی، از کشورهای مختلف در آن شهر گرد آمدند و به نمایندگی از ملیونها مردم، متذکر شدند که پیشنهادات دمبارتن اوکس در بارهء حقوق بشر دارای نواقصی است و متضمن کلیهء اصول حقوق بشر نمی باشد و اصرار ورزیدند، که در پیشنهادات مزبور اصلاحاتی به عمل آید و در مورد حقوق بشرتاکید و تصریح بیشتری بشود. بالنتیجه در منشور ملل متحد، در 9 مورد تصریحاتی در این باره به عمل آمد؛ در حالی که در پیشنهادات دمبارتن اوکس فقط در یک مورد، به این حقوق اشاره شده بود.

در منشور ملل متحد، نه فقط شناسایی حقوق بشر مورد تأیید قرار گرفته، بلکه به موجب مفاد آن، کشور های امضا کننده ی منشور مکلف شده اند، که این حقوق را توسعه دهند و ترویج کنند و متعهد گردیدند، که منفرداً و مشترکاً با همکاری سازمان ملل متحد، برای حصول این مقصود اقدام به عمل آورند. در منشور ملل متحد برای انجام وظایف مربوط به حقوق بشر تاسیس تشکیلات پیش بینی و طرح برنامه ی ریخته شد، که به موجب آن، حقوق بشر باید به عنوان عالیترین و مهمترین مجاهدت در تامین همکاری بین المللی تنظیم و اجرا شود.

طبق ماده ی 68 منشور ملل متحد، شورای اقتصادی و اجتماعی، که جزء ارکان اصلی سازمان ملل می باشد، موظف بود، تا کمیسیونی برای اشاعه ی حقوق بشر، تشکیل دهد. از اینرو در اوایل سال 1946 کمیسیونی به نام کمیسیون حقوق بشر تشکیل شد و وظیفه ی بزرگ و تاریخی خود را که عبارت از جمع آوری اسناد و تدوین خواست ها و آمال مردم جهان، در زمینه حقوق بشر و تقدیم آن به مجمع عمومی سازمان ملل متحد، برای تصویب بود، آغاز کرد.

کمیسیون، برای تهیه ی حقوق بشر، نه فقط از نظریات دولت ها و متخصصین و علمای حقوق بین الملل استفاده کرد، بلکه با جمعیت های مختلف، و افرادی که در کنفرانس سانفرانسیسکو در بارهء حقوق بشر اظهار نظر کرده بودند، به مشاوره پرداخت و عقاید و پیشنهادات آنها را، در تدوین اعلامیهء حقوق بشر، مورد استفاده و توجه قرار داد.

سرانجام پیشنویس اعلامیه در خزان سال 1948 تهیه و به سومین دوره ی اجلاسیه ی مجموعه ی عمومی، که در پاریس، تشکیل شده بود، تقدیم گردید. پیش نویس مزبور، در 85 جلسه مورد شور و بررسی کمیسیون سیاسی مجمع عمومی قرار گرفت و ماده به ماده و حتی کلمه به کلمه در بارهء آن بحث و مذاکره به عمل آمد و سابقه نداشت، که هیچ یک از کمیسیون های مجمع عمومی در هیچ موضوعی این اندازه تشکیل جلسه و صرف وقت کرده باشد.(1)

پس از آنکه پیش نویس اعلامیه به تصویب نهایی کمیسیون سیاسی رسید، بار دیگر در مجمع عمومی مورد شور قرار گرفت و بالاخره در تاریخ 10 دسامبر 1948 اعلامیهء جهانی حقوق بشر، که شامل یک مقدمه و 30 ماده است، در یک جلسه ی شبانه تصویب شد. برای تصویب آن از میان 58 دولت عضو 48 دولت رای موافق و 8 دولت رای ممتنع دادند و دو دولت هم غایب بودند.

48 کشوری که رای مثبت دادند، عبارت بودند از: افغانستان، امریکا، اوروگوئه، ونزوئلا، پرو،  پاراگوئه، پانامه، نیکاراگوئه، مکزیک، هائیتی، گواتیمالا، اکوادور، السالوادور، دومینیکن، کیوبا، کاستاریکا، شیلی، بولیوی، آرژانتین، کلمبیا، برزیل، کانادا، بلژیک، دانمارک، فرانسه، یونان، لوگزامبورگ، ناروی، سویدن، انگلستان، هالند، آسترالیا، برما ( میانمار)، چین، اتیوپیا، آیسلند، هندوستان، زیلاند جدید، فلیپین، تایلند، مصر، ترکیه، سوریه، پاکستان، عراق، ایران، لبنان و لایبریا.

هشت کشوری که رائ ممتنع داده بودند، عبارت بودند از: بیلاروس، چکسلواکی، پولند، عربستان سعودی، جمهوری اوکراین، اتحاد شوروی سابق، یوگوسلاوی و آفریقای جنوبی.

آنروز که اعلامیهء جهانی حقوق بشر، به عنوان عالیترین حقوق انسانی، در جهان جلوه کرد و از آن تاریخ به بعد، مجمع عمومی رسماً این روز را، به عنوان روز حقوق بشر اعلام کرده است و همه ساله بیشتر کشورهای جهان، این روز را جشن میگیرند.

نکات مهم اعلامیهء جهانی حقوق بشر

مطالعه ی دقیق متن اعلامیهء جهانی حقوق بشر، توجه خواننده را، به چند نکته مهم جلب میکند. این نکات به طور خلاصه به شرح زیر است:

1 – علل و جهات تنظیم و تصویب اعلامیهء جهانی حقوق بشر.

2 – برقراری مساوات و برابری

3 – تعدد و تنوع حقوق و آزادی های فردی

4 – تعمیم حقوق و آزادی ها

1 – علل و جهات تنظیم و تصویب اعلامیهء جهانی حقوق بشر

علل و جهات تصویب اعلامیهء حقوق بشر، روشن و بدیهی است. تثبیت این حقوق آرزوی دیرینهء افراد بشر بوده و برای بدست َآوردن آن در طی قرون و اعصار مبارزه ها و کوشش ها شده است. بنا بر این در مقدمه ی اعلامیه به این علل اشاره شده است، تا خواننده را یاد آوری شود، که این سند تاریخی آسان به دست نیامده و محصول کوشش ها و تلاش ها ومحلول ضروریات اجتماعی بوده است.

در مقدمهء اعلامیه، چکیده ی عقاید فلاسفه ی بشر دوست مانند جان لاک و ژان ژاک روسو جلب توجه میکند و از آنچه که لازمه ی زندگی هر فرد آدمی است، سخن رفته است.  به این شرح:

عبارات فوق هدف اصلی اعلامیه را مشخص می سازد و موید این نکته است، که اعلامیهء جهانی زاده ی مبارزات مردم جهان، در برابر زور، ظلم و بی عدالتی است و اینکه بر قراری اصول انسانیت و حقوق و آزادی های فردی، بزرگترین آرزوی هر فرد آدمی است.

2 – برقراری مساوات و برابری

یکی از اصولی که در اعلامیهء جهانی مورد تأکید و توجه قرار گرفته، مساوات و برابری است، بین کلیهء مردم جهان در استفاده از حقوق و آزادی های مقرر در اعلامیه " بدون هیچگونه تمایز مخصوصاً از حیث رنگ، نژاد، جنس، زبان، مذهب، عقیدهء سیاسی و یا هر عقیدهء دیگر و همچنین ملیت، وضع اجتماعی، ثروت ونسب و یا هر موقعیت دیگر".

اعلامیهء جهانی در ماده دوم فهرستی از موارد مختلف را نام میبرد، که نمیتواند و نباید در حقوق افراد انسانی دخالت داشته باشد. به موجب مقرارت این ماده تساوی کامل بین افراد بشر، باید برقرار باشد و تصریح شده است، که هر فرد بدون تبعیض دارای حقوق و آزادی های مصرحه در اعلامیه میباشد. این فهرست معاذیری را بر میشمارد، که در بعضی مواقع، در برخی نقاط عالم، بهانه ی محروم ساختن مردم از تمام یا بعضی از حقوق فردی بوده و نیز به تبعیضاتی اشاره میکند، که در گذشته در دنیا برقرار بوده است. تاریخ نشان میدهد، که عدم مساوات در استفاده از حقوق و آزادی ها، بیش از فقدان کامل حقوق و آزادی موجب عصیان و عدم رضائیت بوده است.

در ازمنه ی مختلف به کرات اتفاق افتاده است و هنوز هم اتفاق می افتد، که جماعات کوچکی در یک سرزمین، قدرت را به چنگ آورده و آنرا وسیله ی اسارت دیگران قرار میدهند و گاهی هم اکثریت از حقوق وسیع بهره مند بوده و حالانکه اقلیت از آن حقوق محروم بوده اند.

از قدیم الایام کسانی که زبان یا مذهب آنان با اکثریت تفاوت داشته، یا کسانی که چشم بسته تسلیم عقاید متداول جاریه نمیشدند، یا رنگ پوست آنان با اکثریت یا واضعین قوانین متفاوت بوده است، از بسیاری از حقوق محروم بوده اند.

هدف اعلامیهء جهانی حقوق بشر، اگر واقعاً روزی تحقق یابد، این است، که چون سد ی سدید در مقابل هر گونه تبعیض ایستادگی کند و حقوق و آزادی را برای عموم بر قرار سازد. (1)

3 – تعدد و تنوع حقوق و آزادی ها

یکی از نکات مهم دیگر اعلامیهء جهانی حقوق بشر، که شایان توجه است، تعدد و تنوع و وسعت دایره ی شمول آزادی هاییست، که برای مردم جهان پیش بینی و مقرر شده است. به این ترتیب ملاحظه میشود، که نخستین بار در تاریخ عالم، یک سلسله حقوق کامل و جامع جنبه ی بین المللی یافته و مورد شناسایی دولت های مختلف قرار گرفته است.

اعلامیهء جهانی علاوه بر آزادی فکر و عقیده و آزادی اجتماعات، مصئونیت از توقیف غیر قانونی و محاکمه با حضور هیات منصفه، که نتیجه ی پیروزی های گذشتهء بشر است – حق کار و حق امنیت اجتماعی و فرهنگ و صحت و زندگی آبرومند را نیز لازمه ی زندگی کلیهء افراد روی زمین میداند -

در بسیاری از قوانین اساسی کشورهای مختلف تهیه ی کار برای بیکاران، بیمهء اشخاص بیکار، مستمری برای ایام پیری و دورهء بیماری و فرهنگ مجانی، برای عموم تضمین شده است. در سایر قوانین و مقررات این کشورها نیز اخیراً در موارد مزبور، تاکیدات و تصریحاتی به عمل آمده است. با این همه باید اذعان کرد، که حقوق اقتصادی و فرهنگی و اجتماعی مقرر در مواد 22 الی 27 اعلامیهء جهانی حقوق بشر در هیچ نقطه ی جهان، هنوز به طور کامل به مرحلهء اجرا گذارده نشده است و اگر هم اجرا شده، در تعدادی ازکشورهای انگشت شمار است.

اعلامیهء جهانی با وضوح و صراحت کامل حقوقی را نام میبرد، که به واسطهء تغییرات و تحولات اقتصادی و اجتماعی، ضرورت یافته و سعی میکند، احتیاجات تازه ای را، که ناشی از بیداری بشر است، تامین کند. اعلامیهء جهانی با پیش بینی و مقرر داشتن این حقوق، در افکار و نظریات اجتماعی و قضایی این عصر، تحول بزرگی به وجود آورده و در عین حال هدف ی را به عالمیان نشان داده، تا بتوانند پیشرفت های خود را در طریق آزادی و کسب حقوق فردی بر حسب نزدیک شدن به آن هدف بسنجند. (1)

4 – تعمیم حقوق و آزادی های فردی

چهارمین نکته ی مهمی که در اعلامیهء جهانی حقوق بشر مورد توجه و تصریح قرار گرفته، عمومیت و شمول مقررات اعلامیه است، نسبت به تمام افراد جهان. این نکته در اظهارات نمایندهء

استرالیا، که در تاریخ تصویب اعلامیه ریاست مجمع عمومی سازمان ملل متحد را بر عهده داشت، به خوبی منعکس است: " در تاریخ بشر این نخستین بار است که یک جامعه ی متشکل از نمایندگان ملل جهان، حقوق و آزادی های اساسی بشر را با اتکا به عقاید ملل متحد به صراحت اعلام می دارد و ملیون ها مرد و زن و کودک در سراسر گیتی، در نقاط ی که فرسنگ ها از پاریس و نیویارک دورست برای کمک و رهنمایی و تحقق آمال خود، چشم امید بدان دوخته اند".